تغیر مسیر یافته از - محمد شیبانی
زمان تقریبی مطالعه: 7 دقیقه
 

شهاب‌الدین تلعفری




تَلَعفَری، شهاب الدین محمدبن یوسف شیبانی، مکنّا به ابوعبدالهو، شاعر قرن هفتم بود.


۱ - معرفی تلعفری


شهرت تَلَعْفَریِ
[۱] ابن صقاعی، تالی کتاب وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۴۱، چاپ ژاکلین سوبله، دمشق ۱۹۷۴.
را ظاهراً به جهت انتساب پدر وی به تَلّاعفر، محلی میان موصل و سنجار،
[۲] یاقوت حموی،معجم البلدان، ذیل «تَلّاَعفَر».
دانسته‌اند.
تلعفری در ۵۹۳ در موصل به دنیا آمد و در همان‌جا تحصیل کرد. پدرش که خود شاعری با تمایلات شیعی و آشنا به متون ایرانی بود
[۳] ابن شعار، قلائد الجمان فی فرائد شعراء هذا الزمان، ج۱۰، ص۵۱۲ ـ۵۱۳، چاپ عکسی از نسخة خطی کتابخانة سلیمانیة استانبول، مجموعة اسعد افندی، ش ۲۳۲۳، چاپ فؤاد سزگین، فرانکفورت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
احتمالاً در پرورش ذوق ادبی وی مؤثر بوده است. در آغاز جوانی به ستایش فرمانروایان روی آورد. نخست به ستایش ملک اشرف موسی ایوبی، فرمانروای عراق (۶۰۷ـ ۶۲۶)، پرداخت و از بخششهای فراوان وی برخوردار شد، اما به سبب قماربازی و باختن هدایا و صله‌های ملک اشرف
[۴] محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۲۰۳، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۷۱ـ۶۸۰ ه، بیروت ۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
و افراط در میگساری ، فرمانروای ایوبی او را به حلب تبعید کرد. حاکم حلب، الملک الناصر، او را به خود نزدیک گردانید و برایش مقرری تعیین کرد، لیکن وی به سبب قماربازی و خشم الملک الناصر
[۵] ابن صقاعی، تالی کتاب وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۴۱، چاپ ژاکلین سوبله، دمشق ۱۹۷۴.
[۶] محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۲۰۳، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۷۱ـ۶۸۰ ه، بیروت ۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
نتوانست در حلب بماند و به دمشق بازگشت و با از سرگیری شیوة پیشین و افراط در قمار تا آن‌جا پیش رفت که ناگزیر به سکونت در تون حمام گردید
[۷] محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۲۰۳، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۷۱ـ۶۸۰ ه، بیروت ۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.


۱.۱ - مناظرات شعری سلیمان بن بُلیمان


در همین سالها به سبب مناظرات شعری خود با شرف الدین سلیمان بن بُلیمان، شاعر اربیلی (۵۹۶ ـ۶۸۶) شهرت یافت.
[۸] ابن صقاعی، تالی کتاب وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۴۱، چاپ ژاکلین سوبله، دمشق ۱۹۷۴.
[۹] ابن شاکر کتبی، فوات الوفیات، ج۴، ص۶۲، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
[۱۰] جرجی زیدان، تاریخ آداب اللغة العربیة، ج۳، ص۱۲۵، مصر ۱۹۱۱ـ۱۹۱۴.
سپس به مصر رفت و از آن‌جا به حماه نزد ملک منصور فرمانروای آن شهر رفت و ملک منصور او را همنشین و همدم خود گردانید.
[۱۱] ابن شاکر کتبی، فوات الوفیات، ج۴، ص۷۰، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.

تلعفری در ۶۷۵ در حماه درگذشت.
[۱۲] محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۲۰۳، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۷۱ـ۶۸۰ ه، بیروت ۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
[۱۳] ابن شاکر کتبی، فوات الوفیات، ج۴، ص۶۲، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.


۱.۲ - اشعار تلعفری


بیشتر اشعار تلعفری غزل و نسیب ، و درباره میگساری است. ابن خلّکان (متوفی ۶۸۱) از تلعفری به عنوان کسی که اشعار ابوالحسن محمد سلامی شاعر سدة چهارم را برای وی خوانده است، سخن می‌گوید
[۱۴] ابن خلکان، ج۴، ص۴۰۹.
و این قدیمترین اطلاع درباره شاعر است. صفدی (متوفی ۷۶۴) نیز به « توریات » تلعفری اشاره دارد.
[۱۵] صفدی، ج۵، ص۲۵۶.
وی سروده‌هایی در مدح و موشحاتی نیز داشته است. غزلهایش روان و باریک بینانه است و آن‌ها را همپایة غزلهای حاجری ، شاعر سده‌های ششم و هفتم، دانسته‌اند.
[۱۶] شوقی ضیف، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۳۹۴، ج ۵: عصرالدول و الامارات، قاهره ۱۹۸۰.
[۱۷] احمد احمد بدوی، اُسُس النقد الادبی عندالعرب، ج۱، ص۵۱، قاهره ۱۹۶۴.


۱.۳ - شهرت اشعار تلعفری


اشعار تلعفری پس از مرگش مشهور بوده و خواندن آن‌ها به شعرای جوان توصیه می‌شده است.
[۱۸] احمد احمد بدوی، اُسُس النقد الادبی عندالعرب، ج۱، ص۵۱، قاهره ۱۹۶۴.
با توجه به غزلهایی که از وی در تذکره‌ها آمده
[۱۹] محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۲۰۴ـ ۲۰۵، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۷۱ـ۶۸۰ ه، بیروت ۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
[۲۰] پانویس ۱، محمدبن احمد ذهبی، ج۱، ص۲۰۳، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۷۱ـ۶۸۰ ه، بیروت ۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
[۲۱] صفدی، ج۵، ص۲۵۶ـ۲۶۳.
می توان نوآوریهایی در شعرش یافت.
[۲۲] شوقی ضیف، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۳۹۵، ج ۵: عصرالدول و الامارات، قاهره ۱۹۸۰.


۱.۴ - چاپ دیوان تلعفری


دیوان تلعفری به تصحیح محمدالانسی در ۱۳۱۰ در بیروت چاپ شده است.
[۲۳] ، سرکیس، ج ۱، ستون ۶۴۰ .


۲ - فهرست منابع


(۱) ابن خلّکان.
(۲) ابن شاکر کتبی، فوات الوفیات، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
(۳) ابن شعار، قلائد الجمان فی فرائد شعراء هذا الزمان، چاپ عکسی از نسخة خطی کتابخانة سلیمانیة استانبول، مجموعة اسعد افندی، ش ۲۳۲۳، چاپ فؤاد سزگین، فرانکفورت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
(۴) ابن صقاعی، تالی کتاب وفیات الاعیان، چاپ ژاکلین سوبله، دمشق ۱۹۷۴.
(۵) احمد احمد بدوی، اُسُس النقد الادبی عندالعرب، قاهره ۱۹۶۴.
(۶) محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۷۱ـ۶۸۰ ه، بیروت ۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
(۷) جرجی زیدان، تاریخ آداب اللغة العربیة، مصر ۱۹۱۱ـ۱۹۱۴.
(۸) سرکیس.
(۹) صفدی.
(۱۰) شوقی ضیف، تاریخ الادب العربی، ج۵، عصرالدول و الامارات، قاهره ۱۹۸۰.
(۱۱) یاقوت حموی، معجم البلدان.

۳ - پانویس

 
۱. ↑ ابن صقاعی، تالی کتاب وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۴۱، چاپ ژاکلین سوبله، دمشق ۱۹۷۴.
۲. ↑ یاقوت حموی،معجم البلدان، ذیل «تَلّاَعفَر».
۳. ↑ ابن شعار، قلائد الجمان فی فرائد شعراء هذا الزمان، ج۱۰، ص۵۱۲ ـ۵۱۳، چاپ عکسی از نسخة خطی کتابخانة سلیمانیة استانبول، مجموعة اسعد افندی، ش ۲۳۲۳، چاپ فؤاد سزگین، فرانکفورت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۴. ↑ محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۲۰۳، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۷۱ـ۶۸۰ ه، بیروت ۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
۵. ↑ ابن صقاعی، تالی کتاب وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۴۱، چاپ ژاکلین سوبله، دمشق ۱۹۷۴.
۶. ↑ محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۲۰۳، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۷۱ـ۶۸۰ ه، بیروت ۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
۷. ↑ محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۲۰۳، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۷۱ـ۶۸۰ ه، بیروت ۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
۸. ↑ ابن صقاعی، تالی کتاب وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۴۱، چاپ ژاکلین سوبله، دمشق ۱۹۷۴.
۹. ↑ ابن شاکر کتبی، فوات الوفیات، ج۴، ص۶۲، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
۱۰. ↑ جرجی زیدان، تاریخ آداب اللغة العربیة، ج۳، ص۱۲۵، مصر ۱۹۱۱ـ۱۹۱۴.
۱۱. ↑ ابن شاکر کتبی، فوات الوفیات، ج۴، ص۷۰، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
۱۲. ↑ محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۲۰۳، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۷۱ـ۶۸۰ ه، بیروت ۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
۱۳. ↑ ابن شاکر کتبی، فوات الوفیات، ج۴، ص۶۲، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
۱۴. ↑ ابن خلکان، ج۴، ص۴۰۹.
۱۵. ↑ صفدی، ج۵، ص۲۵۶.
۱۶. ↑ شوقی ضیف، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۳۹۴، ج ۵: عصرالدول و الامارات، قاهره ۱۹۸۰.
۱۷. ↑ احمد احمد بدوی، اُسُس النقد الادبی عندالعرب، ج۱، ص۵۱، قاهره ۱۹۶۴.
۱۸. ↑ احمد احمد بدوی، اُسُس النقد الادبی عندالعرب، ج۱، ص۵۱، قاهره ۱۹۶۴.
۱۹. ↑ محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۲۰۴ـ ۲۰۵، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۷۱ـ۶۸۰ ه، بیروت ۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
۲۰. ↑ پانویس ۱، محمدبن احمد ذهبی، ج۱، ص۲۰۳، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۷۱ـ۶۸۰ ه، بیروت ۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
۲۱. ↑ صفدی، ج۵، ص۲۵۶ـ۲۶۳.
۲۲. ↑ شوقی ضیف، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۳۹۵، ج ۵: عصرالدول و الامارات، قاهره ۱۹۸۰.
۲۳. ↑ ، سرکیس، ج ۱، ستون ۶۴۰ .


۴ - منبع

دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تلعفری»، شماره۳۸۳۲.    


رده‌های این صفحه : تراجم | شاعران عرب | مقالات دانشنامه جهان اسلام




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.